De jonge meid*
opgedragen aan Ludwig von Ficker
1
Bij de put vaak, als het schemert,
Ziet men haar betoverd staan
Water hijsen, als het schemert.
Emmer op- en neergedaan.
Tussen beuken, kauwen fladd'ren
En zij een schim gelijkend.
Haar gele haren fladd'ren
Op het erf de ratten krijten.
En geliefkoosd door bederf
Sluit ze haar ogen met ontstoken leden
Buigt het dorre gras in vol bederf
Voor haar voeten neder
2
Stilte schept ze in de kamer*
Het erf ziet er verlaten uit
In de vlierstruik voor haar kamer
Een merel klaaglijk fluit
Haar zilverwit gezicht kijkt in de spiegel
Vreemd haar aan in 't schemerlicht
En vervaagt dan in de spiegel
Waarvan de schoonheid haar verschrikt
Onaards* het zingen van een knecht in 't donker
En ze staart door smart geschokt wat voor zich uit
Roodheid mengt zich door het donker
Plots ratelt aan de poort de wind uit zuid
3
's Nachts de kale meente over
Dwarrelt zij in koortsig dromen
Knorrig jankt de wind de meente over
De maan hoort toe vanuit de bomen
Dra alom sterren bleken
En door bezwaren uitgeput
Tot was hun wangen bleken
De aarde ruikt naar afvalput
Treurig ruist het riet der dobbe
Ineengedoken voelt zij zich zo kil
Een haan kraait in de verte. Boven de dobbe
Hard en grauw de ochtend rilt
4
In de smidse dreunt de hamer
En ze snelt de poort voorbij
Gloeiendrood de knecht zwaait met de hamer
En zij ziet er als dood op uit
Als in een droom raakt haar een gelach
En ze wankelt de smidse in
Beschroomd door zijn gelach
Als de hamer hard en bits
Fel verstuiven daarbinnen vonken
En met een hulpeloos gebaar
Grijpt ze naar de wilde vonken
En ze stort versuft ter aard
5
Zwakjes uitgestrekt op bed
Ontwaakt ze bang en vol met zoete zorgen
En ze ziet haar smerig bed
Geheel door gouden licht verborgen
De reseda* daar bij 't raam
En de blauwig held're hemel
Soms draagt de wind tot aan 't raam
Van een klok 't bedeesd geklingel
Schimmen glijden over 't kussen
Langzaam slaat de middagstond
En ze ademt zwaar in 't kussen
En haar mond lijkt meer een wond
6
's Avonds zweven in bloedig linnen
Wolken over stille bossen
Die gehuld in pikzwart linnen
Op de velden drukte van mussen
En zij ligt geheel wit in het donker
Onder het dak verdampt een kirren
Als een kreng in de struiken in het donker
Gonzen vliegen om haar mond
Onaards klinkt in het bruin gehucht
Van dans en van viool 't geluid
Zweeft haar gezicht door het gehucht
Waait haar haar in kale takken uit
(Georg Trakl, vertaling van mijzelf)
Opmerkingen
Titel: Trakl maakt graag gebruik van meerdere betekenissen en ladingen van woorden, veel daarvan heb ik in mijn vertaling moeten laten schieten. De titel is helaas een ander verhaal; 'Magd' betekent zoiets als 'vrouwelijke knecht op een boerderij', één van de betekenissen van het nederlandse 'meid', maar een nederlands woord dat dat meteen duidelijk zou maken ken ik niet, 'boerenmeid' zou weinig duidelijker zijn geweest.
2, eerste regel: 'Stille' kan zowel 'stilte' als 'stil, in stilte' betekenen, dat verandert uiteraard de hele zin, o.a. ook door de vele betekenissen en nuances die 'schaffen' kan hebben. Zie de engelse vertaling voor een heel andere interpretatie (op wel meer plekken trouwens).
2, negende regel: 'Traumhaft' ook lastig te vertalen, 'als in een droom' was een alternatief geweest, maar ik maak z'n zinnen al zoveel langer.
5 vijfde regel: Reseda is helaas niet een erg bekende plant, dat zal in Oostenrijk een eeuw terug waarschijnlijk anders zijn geweest.
Origineel:
Die junge Magd
Ludwig von Ficker zugeeignet
1
Oft am Brunnen, wenn es dämmert,
Sieht man sie verzaubert stehen
Wasser schöpfen, wenn es dämmert.
Eimer auf und nieder gehen.
In den Buchen Dohlen flattern
Und sie gleichet einem Schatten.
Ihre gelben Haare flattern
Und im Hofe schrein die Ratten.
Und umschmeichelt von Verfalle
Senkt sie die entzundenen Lider.
Dürres Gras neigt im Verfalle
Sich zu ihren Füßen nieder.
2
Stille schafft sie in der Kammer
Und der Hof liegt längst verödet.
Im Hollunder vor der Kammer
Kläglich eine Amsel flötet.
Silbern schaut ihr Bild im Spiegel
Fremd sie an im Zwielichtscheine
Und verdämmert fahl im Spiegel
Und ihr graut vor seiner Reine.
Traumhaft singt ein Knecht im Dunkel
Und sie starrt von Schmerz geschüttelt.
Röte träufelt durch das Dunkel.
Jäh am Tor der Südwind rüttelt.
3
Nächtens übern kahlen Anger
Gaukelt sie in Fieberträumen.
Mürrisch greint der Wind im Anger
Und der Mond lauscht aus den Bäumen.
Balde rings die Sterne bleichen
Und ermattet von Beschwerde
Wächsern ihre Wangen bleichen.
Fäulnis wittert aus der Erde.
Traurig rauscht das Rohr im Tümpel
Und sie friert in sich gekauert.
Fern ein Hahn kräht. Übern Tümpel
Hart und grau der Morgen schauert.
4
In der Schmiede dröhnt der Hammer
Und sie huscht am Tor vorüber.
Glührot schwingt der Knecht den Hammer
Und sie schaut wie tot hinüber.
Wie im Traum trifft sie ein Lachen;
Und sie taumelt in die Schmiede,
Scheu geduckt vor seinem Lachen,
Wie der Hammer hart und rüde.
Hell versprühn im Raum die Funken
Und mit hilfloser Geberde
Hascht sie nach den wilden Funken
Und sie stürzt betäubt zur Erde.
5
Schmächtig hingestreckt im Bette
Wacht sie auf voll süßem Bangen
Und sie sieht ihr schmutzig Bette
Ganz von goldnem Licht verhangen,
Die Reseden dort am Fenster
Und den bläulich hellen Himmel.
Manchmal trägt der Wind ans Fenster
Einer Glocke zag Gebimmel.
Schatten gleiten übers Kissen,
Langsam schlagt die Mittagsstunde
Und sie atmet schwer im Kissen
Und ihr Mund gleicht einer Wunde.
6
Abends schweben blutige Linnen,
Wolken über stummen Wäldern,
Die gehüllt in schwarze Linnen.
Spatzen lärmen auf den Feldern.
Und sie liegt ganz weiß im Dunkel.
Unterm Dach verhaucht ein Girren.
Wie ein Aas in Busch und Dunkel
Fliegen ihren Mund umschwirren.
Traumhaft klingt im braunen Weiler
Nach ein Klang von Tanz und Geigen,
Schwebt ihr Antlitz durch den Weiler,
Weht ihr Haar in kahlen Zweigen.
Engelse vertaling van Jim Doss en Werner Schmitt:
The Young Maid
Dedicated to Ludwig von Ficker
1
Often at the well when it dawns
One sees her standing spellbound
Scooping water when it dawns.
Buckets go up and down.
In the beeches jackdaws flutter
And she resembles a shadow.
Her yellow hair flutters
And rats scream in the yard.
And enticed by decay
She lowers her inflamed eyelids.
Parched grass in decay
Bends down to her feet.
2
Silently she works in the chamber
And the yard lies long desolate.
In the elder trees by the chamber
A blackbird flutes pitifully.
Silverly her image in the mirror
Looks at her strangely in the twilight-glow
And dusks sickly in the mirror
And she shudders before its purity.
Dreamlike a farm boy sings in the dark
And she stares shaken with pain.
Redness trickles through the dark.
Suddenly at the gate the south wind shakes.
3
Nightly over the bare meadow
She totters in feverish dreams.
A morose wind whines in the meadow
And the moon listens from the trees.
Soon all around the stars pale
And exhausted from complaints
Her waxen cheeks pale.
Putrefaction is scented from the earth.
Sadly the reeds rustle by the pond
And cowering she freezes.
Far away a cock crows. Above the pond
Morning shivers hard and grey.
4
In the smithy clangs the hammer
And she scurries past the gate.
In red glow the farm boy swings the hammer
And deathlike she looks over there.
As in dream she's struck by his laughter;
And she tumbles into the smithy,
Shyly cringing before his laughter,
Like the hammer hard and coarse.
Brightly in the room sparks
Spray and with helpless gestures
She snatches after the wild sparks
And falls dazed to the earth.
5
Lankily sprawled out on the bed
She wakes filled with sweet tremblings
And she sees her soiled bed
Hidden by a golden light,
Mignonettes there at the window
And the bluish brightness of sky.
Sometimes the wind carries to the window
A bell's hesitant tinkling.
Shadows glide over the pillow,
Noon strikes slowly
And she breathes heavily on the pillow
And her mouth is like a wound.
6
In the evening bloody linens float,
Clouds over silent forests,
That are wrapped in black linens.
Sparrows fuss in the fields.
And she lies completely white in darkness.
Under the roof a cooing wafts away.
Like a carrion in bush and darkness
Flies swirl around her mouth.
Dreamlike in the brown hamlet
A sound of dance and fiddles echoes,
Floats her countenance through the hamlet,
Blows her hair in bare branches.
woensdag 24 augustus 2011
maandag 22 augustus 2011
Op weg naar Grodek
Iedere reis begint met de eerste stap. Ben benieuwd hoe ver ik kom.
De Raven
Boven de donkere hoek spoeden
's middags de raven onder luid gekras.
Hun schaduw die kort een hinde betast,
en steeds weer zie je ze rusten in woede.
O hoe ze de bruine stilte verstoren,
waarin een akker zwelgt en woelt,
als een vrouw vol van voorgevoel,
en steeds weer kun je hun gekibbel horen
over een karkas waarvan de geur komt overspillen.
Ineens gaat hun vlucht naar het noorden toe
en verdwijnen ze als een begrafenisstoet
in vlagen wind die wellustig rillen.
(Georg Trakl 1913, vertaling van mijzelf 2011 [work in progress])
Het origineel:
Die Raben
Über den schwarzen Winkel hasten
Am Mittag die Raben mit hartem Schrei.
Ihr Schatten streift an der Hirschkuh vorbei
Und manchmal sieht man sie mürrisch rasten.
O wie sie die braune Stille stören,
In der ein Acker sich verzückt,
Wie ein Weib, das schwere Ahnung berückt,
Und manchmal kann man sie keifen hören
Um ein Aas, das sie irgendwo wittern,
Und plötzlich richten nach Nord sie den Flug
Und schwinden wie ein Leichenzug
In Lüften, die von Wollust zittern.
Ter vergelijking hier nog een engelse vertaling door Jim Doss en Werner Schmitt (te vinden op deze site:
The Ravens
Over the black corner at midday
The ravens rush with hard cry.
Their shadow streaks past the doe
And sometimes they are seen in sullen rest.
O how they disturb the brown silence
Of a field lying ecstatic with itself,
Like a woman ensnared by heavy intuition,
And sometimes one can hear their nagging
Around a carcass scented out somewhere,
And suddenly their flight bends northward
And disappears like a funeral procession
Into winds that tremble with lust.
De Raven
Boven de donkere hoek spoeden
's middags de raven onder luid gekras.
Hun schaduw die kort een hinde betast,
en steeds weer zie je ze rusten in woede.
O hoe ze de bruine stilte verstoren,
waarin een akker zwelgt en woelt,
als een vrouw vol van voorgevoel,
en steeds weer kun je hun gekibbel horen
over een karkas waarvan de geur komt overspillen.
Ineens gaat hun vlucht naar het noorden toe
en verdwijnen ze als een begrafenisstoet
in vlagen wind die wellustig rillen.
(Georg Trakl 1913, vertaling van mijzelf 2011 [work in progress])
Het origineel:
Die Raben
Über den schwarzen Winkel hasten
Am Mittag die Raben mit hartem Schrei.
Ihr Schatten streift an der Hirschkuh vorbei
Und manchmal sieht man sie mürrisch rasten.
O wie sie die braune Stille stören,
In der ein Acker sich verzückt,
Wie ein Weib, das schwere Ahnung berückt,
Und manchmal kann man sie keifen hören
Um ein Aas, das sie irgendwo wittern,
Und plötzlich richten nach Nord sie den Flug
Und schwinden wie ein Leichenzug
In Lüften, die von Wollust zittern.
Ter vergelijking hier nog een engelse vertaling door Jim Doss en Werner Schmitt (te vinden op deze site:
The Ravens
Over the black corner at midday
The ravens rush with hard cry.
Their shadow streaks past the doe
And sometimes they are seen in sullen rest.
O how they disturb the brown silence
Of a field lying ecstatic with itself,
Like a woman ensnared by heavy intuition,
And sometimes one can hear their nagging
Around a carcass scented out somewhere,
And suddenly their flight bends northward
And disappears like a funeral procession
Into winds that tremble with lust.
woensdag 1 juni 2011
's een gedichtje van iemand anders
Die klotegeschiedenis van Darek Foks handelaar in oudroest
Nu Beckett er niet is
en een vrolijk muziekje
zonder overtuiging de zoveelste
als gewoonlijk niet bijster geslaagde
wederopstanding van Jezus eert
moet ik juist nu
denken aan DE TRAGISCHE
GESCHIEDENIS VAN HAMLET PRINS
VAN DENEMARKEN verkocht voor een prikje
aan een vriend, mijn beste vriend,
dat noopt tot het stellen
van enkele wezenlijke vragen, ik weet
dat ik voor dit soort zaken
alleen bij jou terecht kan,
Luftwaffe, waar je ook uithangt
je hebt tot morgen de tijd
Darek Foks (vertaling Karol Lesman)
oorspronkelijke tekst:
Zasrana historia Darka Foksa handlarza starzyzną
Teraz, kiedy nie ma Becketta
a wesola muzyczka
bez przekonania czci kolejne
jak zwykle niezbyt udane
zmartwychwstanie Chrystusa
właśnie teraz musiałem
przypomnieć sobie O TRAGICZNEJ
HISTORII HAMLETA KSIĘCIA
DANII sprzedanej za psie pieniądze
kumplowi, najlepszemu kumplowi,
to zmusza do postawienia
kilku zasadniczych pytań, wiem
że tego rodzaju sprawę
możesz załatwić tylko ty
Luftwaffe. gdziekolwiek jesteś
masz czas do jutra
Nu Beckett er niet is
en een vrolijk muziekje
zonder overtuiging de zoveelste
als gewoonlijk niet bijster geslaagde
wederopstanding van Jezus eert
moet ik juist nu
denken aan DE TRAGISCHE
GESCHIEDENIS VAN HAMLET PRINS
VAN DENEMARKEN verkocht voor een prikje
aan een vriend, mijn beste vriend,
dat noopt tot het stellen
van enkele wezenlijke vragen, ik weet
dat ik voor dit soort zaken
alleen bij jou terecht kan,
Luftwaffe, waar je ook uithangt
je hebt tot morgen de tijd
Darek Foks (vertaling Karol Lesman)
oorspronkelijke tekst:
Zasrana historia Darka Foksa handlarza starzyzną
Teraz, kiedy nie ma Becketta
a wesola muzyczka
bez przekonania czci kolejne
jak zwykle niezbyt udane
zmartwychwstanie Chrystusa
właśnie teraz musiałem
przypomnieć sobie O TRAGICZNEJ
HISTORII HAMLETA KSIĘCIA
DANII sprzedanej za psie pieniądze
kumplowi, najlepszemu kumplowi,
to zmusza do postawienia
kilku zasadniczych pytań, wiem
że tego rodzaju sprawę
możesz załatwić tylko ty
Luftwaffe. gdziekolwiek jesteś
masz czas do jutra
De Musca arkei, een bijzonder beestje, en dat is 't. (objet trouvé, sort of)
Musca arkei, de arkevlieg (Engels: arke fly, Duits: Arkefliege, Frans: mouche d'arke) is de grootste soort in de familie muscidae (echte vliegen) en zelfs het grootste lid van de klasse der insekten.
Arkevliegen voeden zich met kerosine, die ze door een interessante mimicry aan mensen (homo sapiens) weten te onttrekken. Ze lijken op Boeing 737's, 767's of 787's en lokken daarmee mensen. De arkevlieg kan grote afstanden overbruggen en mensen blijken daar een grote hoeveelheid kerosine voor over te hebben.
Momenteel zijn er slechts acht exemplaren van de Musca arkei over, 's zomers vaak aangevuld door wat ingehuurde soortgenoten. Van de levenscyclus van deze vlieg is weinig bekend, hoewel het erop lijkt dat ze zich slechts moeizaam voortplanten, de huidige exemplaren zijn alle door aankoop arkevlieg geworden. Het lijkt erop dat ze op dit moment alleen in Nederland nestelen en in hun jacht op voedsel meestal niet veel verder komen dan het Middellandse-Zeegebied, maar er zijn waarnemingen bekend uit Curaçao, Kathmandu (Nepal) en Mombasa (Kenia).
Arkevliegen zijn duidelijk een sociale soort, maar biologen vinden het lastig om te bepalen om welk type socialiteit het gaat. Zoals homo sapiens andere diersoorten in wederzijdse afhankelijkheid gebruikt, lijkt niet het geval, en binnen de soort is sociaal gedrag ook nog niet waargenomen, maar het is ondertussen wel duidelijk dat de musca arkei een soort soort-overschrijdend sociaal verband heeft met soorten als de thomsonvlieg (musca thomsoni), corsairvlieg (musca corsarii), jetairvlieg (musca jetarii) en de TUIvlieg (musca TUIi).
Gezamenlijk vormen deze soorten de op vier na grootste luchtvaartmaatschappij in Europa onder de naam TUI-airlines. Voor een soort als de arkevlieg lijkt dit een gezonde overlevingsstrategie, maar men kan zich afvragen of de mens gebaat is bij dit soort soorten.
Arkevliegen voeden zich met kerosine, die ze door een interessante mimicry aan mensen (homo sapiens) weten te onttrekken. Ze lijken op Boeing 737's, 767's of 787's en lokken daarmee mensen. De arkevlieg kan grote afstanden overbruggen en mensen blijken daar een grote hoeveelheid kerosine voor over te hebben.
Momenteel zijn er slechts acht exemplaren van de Musca arkei over, 's zomers vaak aangevuld door wat ingehuurde soortgenoten. Van de levenscyclus van deze vlieg is weinig bekend, hoewel het erop lijkt dat ze zich slechts moeizaam voortplanten, de huidige exemplaren zijn alle door aankoop arkevlieg geworden. Het lijkt erop dat ze op dit moment alleen in Nederland nestelen en in hun jacht op voedsel meestal niet veel verder komen dan het Middellandse-Zeegebied, maar er zijn waarnemingen bekend uit Curaçao, Kathmandu (Nepal) en Mombasa (Kenia).
Arkevliegen zijn duidelijk een sociale soort, maar biologen vinden het lastig om te bepalen om welk type socialiteit het gaat. Zoals homo sapiens andere diersoorten in wederzijdse afhankelijkheid gebruikt, lijkt niet het geval, en binnen de soort is sociaal gedrag ook nog niet waargenomen, maar het is ondertussen wel duidelijk dat de musca arkei een soort soort-overschrijdend sociaal verband heeft met soorten als de thomsonvlieg (musca thomsoni), corsairvlieg (musca corsarii), jetairvlieg (musca jetarii) en de TUIvlieg (musca TUIi).
Gezamenlijk vormen deze soorten de op vier na grootste luchtvaartmaatschappij in Europa onder de naam TUI-airlines. Voor een soort als de arkevlieg lijkt dit een gezonde overlevingsstrategie, maar men kan zich afvragen of de mens gebaat is bij dit soort soorten.
woensdag 23 februari 2011
Een slaapliedje uit Libië
Vanavond werd ik blij verrast door het late journaal, waar een traditioneel libisch slaaprijmpje te zien was, vanaf 4'40", de hele reportage begint op 3'57".
Het rijmpje wordt voorgedragen door een oude man die helemaal in 't verleden leeft. Net daarvoor heeft hij een verhaaltje voorgelezen uit een oud sprookjesboek (zo te zien een goedkope uitgave, misschien in eigen beheer uitgegeven?), waarschijnlijk door hem zelf geschreven. En ook heeft hij nog iets verteld over het rijmpje -ik geloof dat 't 'Sacher sacher' heet- dat hij zo zal voordragen.
Het rijmpje gaat zo:
Het rijmpje wordt voorgedragen door een oude man die helemaal in 't verleden leeft. Net daarvoor heeft hij een verhaaltje voorgelezen uit een oud sprookjesboek (zo te zien een goedkope uitgave, misschien in eigen beheer uitgegeven?), waarschijnlijk door hem zelf geschreven. En ook heeft hij nog iets verteld over het rijmpje -ik geloof dat 't 'Sacher sacher' heet- dat hij zo zal voordragen.
Het rijmpje gaat zo:
Wie doet een poging op te schrijven wat hij zegt na 't eerste koeplet (net voor hij gaat kotsen)? Naar mijn gevoel hoort dat niet bij 't liedje zelf, ik denk dat hij nog iets vergeten was in z'n inleiding. Goed dat de NOS hier even knipt, tenslotte ging 't de kijker om 't slaaprijmpje zelf.
vrijdag 5 november 2010
Waarom je niet alles moet willen weten.
ingezonden brief van een inwoner van de Tegenwoordige Staat van Erik - Vlakbij waar ik woon ligt een oud schansje, tenminste, dat dacht ik altijd. Nou dacht ik zonet: laat ik 't Poepenhemeltje (zo heet die schans) eens in 't zonnetje zetten via dit staatsorgaan. Dus eerst maar 's wat goegelen naar info die ik misschien anders zou vergeten.
Kom ik ineens dit berichtje tegen. Een maand oud, maar aan mij voorbijgegaan, 't Poepenhemeltje zou nu officiëel geen schans zijn. Dat er twijfels waren bij het verhaal wist ik, maar een mooi verhaal moet je niet willen ontkrachten.
Eén troostende gedachte blijft: ook bij dit rapport kunnen weer twijfels worden gezet, dus voorlopig is 't voor mij nog een schans. Dat de tent van Bommen Berend er gestaan zou hebben, heb ik toch altijd al met een korreltje zout genomen, maar dat 't een schansje was uit zijn veldtocht tegen Groningen in 1672 vond ik al mooi genoeg.
Nooit van Bommen Berend gehoord? Schaam je, dit is de man die de uiteindelijke oostgrens van Nederland bepaald heeft, of tenminste de oostgrens tussen Rijn en Waddenzee. Zonder hem was Nederland misschien wel een stuk groter geweest.
Er zijn mensen die beweren dat Berend Botje eigenlijk Bommen Berend is, en Berend Botje ken je toch wel?
Kom ik ineens dit berichtje tegen. Een maand oud, maar aan mij voorbijgegaan, 't Poepenhemeltje zou nu officiëel geen schans zijn. Dat er twijfels waren bij het verhaal wist ik, maar een mooi verhaal moet je niet willen ontkrachten.
Eén troostende gedachte blijft: ook bij dit rapport kunnen weer twijfels worden gezet, dus voorlopig is 't voor mij nog een schans. Dat de tent van Bommen Berend er gestaan zou hebben, heb ik toch altijd al met een korreltje zout genomen, maar dat 't een schansje was uit zijn veldtocht tegen Groningen in 1672 vond ik al mooi genoeg.
Nooit van Bommen Berend gehoord? Schaam je, dit is de man die de uiteindelijke oostgrens van Nederland bepaald heeft, of tenminste de oostgrens tussen Rijn en Waddenzee. Zonder hem was Nederland misschien wel een stuk groter geweest.
Er zijn mensen die beweren dat Berend Botje eigenlijk Bommen Berend is, en Berend Botje ken je toch wel?
 |
| Het Poepenhemeltje gezien vanaf het Deurzerdiep |
 |
| In het Poepenhemeltje |
 |
| Uitzicht vanuit het Poepenhemeltje |
Een andere troost is dat er nu werd gevraagd om het informatiebord te verwijderen. Dat bord was mij ook al lang een doorn in 't oog, niet vanwege de beschrijving van 't Poepenhemeltje zelf, maar vanwege de domme fout over de naam Poepenhemeltje.
Op het bord staat namelijk dat 'poep' slaat op de katholieke duitsers (papen). Als je iets niet weet kun je twee dingen doen: je zoekt het even op, bijvoorbeeld in een woordenboek (slim) of je zuigt iets uit je duim (dom). Poep is natuurlijk gewoon het scheldwoord voor duitser dat in het woordenboek staat en dat een verbastering is van het duitse 'Bube'.
dinsdag 2 november 2010
Minder extreemrechts?
Vandaag verscheen het AIVD-rapport ‘Afkalvend front, blijvend beladen’ over ‘Extreemrechts en rechts-extremisme in Nederland’ (het hele rapport is via de link onderaan het persbericht te downloaden als PDF).
In het rapport wordt onderscheid gemaakt tussen extreemrechts en rechtsextremisme. De AIVD konkludeert dat het beeld van de dreiging die van beide uitgaat veel groter is dan strookt met de werkelijkheid. In dit stukje zal ik een paar zaken benoemen die mij zijn opgevallen.
Om te beginnen: over wie gaat het? En, daarmee samenhangend, over wie niet?
Nadat er definities worden gegeven van de begrippen ‘extreem’ en ‘extremisme’ worden die definities toegespitst op beide fenomenen ter rechterzijde. 'Extreem' en 'extremisme' worden als volgt omschreven:
“Personen, groepen of organisaties zijn extreem wanneer zij zich manifesteren tot op de grens van de wettelijke kaders van de democratische rechtsorde, maar daar nog binnen blijven.”
“Er is sprake van extremisme wanneer het uiterste wordt nagestreefd of aanvaardbaar wordt geacht en daarbij de kaders van de democratische rechtsorde worden overschreden. Beperkingen die de wet en/of de democratische rechtsorde opleggen, worden als niet-bindend beschouwd en bewust gepasseerd. Voorbeelden zijn het toejuichen of zelf toepassen van geweld en het systematisch zaaien van haat.”
Naast deze definities staat een stukje tekst dat ofwel alleen op extremisme slaat of ook gelezen kan worden als slaand op beide begrippen. Hieruit twee zinnen die ik interessant vind:
-”Een ander doel kan bijvoorbeeld zijn een politiek bestel waarin voor sommige (groepen) burgers grondrechten worden gewaarborgd en voor andere niet.”
-”Andere voorbeelden zijn het heimelijk aansturen op gewelddadige uitbarstingen tussen (bevolkings-) groepen…”
Ik zou hierbij al wel aan de PVv kunnen denken, of ga ik dan te ver?
Een paar zinnetjes daarvoor staat ook nog:”Een voorbeeld van een antidemocratisch doel is het nastreven van een autoritair regime waarin geen vrijheid van meningsuiting of religie bestaat.” Nou valt dat autoritaire wel mee tot nog toe (hoewel dat intern anders is), maar de vrijheid van religie is toch een openlijk doelwit van de PVv.
Ten eerste worden als extreemrechts alle bewegingen beschouwd die voortkomen uit Centrumdemocraten en aanverwante partijen -die identifikatie wordt ongeveer zo cru geponeerd als ik hier nu doe. Gekonstateerd wordt dat deze vorm van extreemrechts zo goed als geheel verdwenen is. In een tussenzinnetje wordt over deze groeperingen opgemerkt:”Kenmerkend zijn een xenofoob of nationalistisch gedachtegoed en de inzet van democratische middelen.”
Verder worden als extreemrechts getipeerd Voorpost en “de Lonsdale-jeugd- en subcultuur, die inmiddels nagenoeg verdwenen is”. De laatste wordt “ongeorganiseerd rechts” genoemd. Over Voorpost wordt opgemerkt:”Voorpost streeft onder meer naar de hereniging van Nederland en Vlaanderen[*]. Daarnaast strijdt Voorpost voor dierenrechten en tegen het drugsbeleid en pedofilie, de veramerikanisering van de cultuur en de verengelsing van de Nederlandse taal. Voorpost heeft geen antidemocratische doelen en zet geen ondemocratische middelen in.” Dat laatste maakt dat ze volgens de AIVD-indeling extreemrechts is en niet rechts-extremistisch.
Ik neem maar even aan dat niet alle door de AIVD bij Voorpost genoemde standpunten meteen onder extreemrechts vallen, anders zou de PvdD toch ook nauwlettend in de gaten moeten worden gehouden (wat misschien wel gebeurt, maar vast niet als extreemrechtse organisatie), en ik denk dat lang niet alle dierenrechtenaktivisten zichzelf als erg rechts zien (zelfs niet alle extremisten onder hen) en ook drugsbeleid en pedofilie worden door heel veel redelijke mensen bekritiseerd. Daarom houd ik ‘t maar op de nationalistische standpunten als reden voor de AIVD ze tot extreemrechts te rekenen.
Na de bespreking van de rechts-extremisten worden nog even de wereldbeelden van verschillende extreemrechtse en rechts-extremistische groepen besproken en daarin staat:”Onder extreemrechts lijkt islamisering als meest urgente probleem te worden gezien.”
In het hele rapport wordt de PVv niet genoemd, maar het tussenzinnetje bij de Centrum-beweging, de voorbeelden naast de definities, de 'veramerikanisering van de kultuur' bij Voorpost (als tegenhanger van de ‘islamisering’) en de aangehaalde opmerking over het wereldbeeld doen me zo sterk aan de PVv denken, dat ik me afvraag waarom de AIVD niet tenminste heeft aangegeven waarom ze de PVv niet tot extreemrechts rekenen.
Door alles zo verspreid en vaag op te schrijven, lijkt het er haast op alsof de AIVD haar best heeft gedaan met een grote kring om de PVv heen te lopen.
Over wie het gaat als het gaat over rechts-extremisten is het rapport een stuk helderder, de verschillende splinters worden duidelijk van elkaar onderscheiden en er wordt helder uiteengezet hoe groot de dreiging is die van ze uitgaat. Om niet het hele rapport te herhalen beperk ik me voor wat betreft de extremisten tot het volgende citaat uit de inleiding:”De beweging wordt gekenmerkt door een kleine achterban, onderlinge onenigheid en persoonlijke animositeit, ideologische verschillen van inzicht en organisatorische fragmentatie.” Wie echt geïnteresseerd is in hun denkbeelden leest het rapport maar.
Terzijde
Interessant is nog de opmerking waarmee het kopje ‘Wereldbeeld’ wordt afgesloten:”Opponenten aan links-extremistische zijde spelen in het extreemrechtse en rechtsextremistische wereldbeeld hooguit een secundaire rol. Vanuit extreemrechts en rechts-extremisme worden wel activiteiten ontplooid die gericht zijn op het verzamelen van informatie over links-extremistische opponenten (anti-antifa). Deze zijn echter, anders dan de links-extremistische activiteiten, gericht tegen ‘rechts’, van beperkte omvang en niveau.”
Dreiging?
Naast een inventarisatie van de verschillende bewegingen gaat het rapport ook over de dreiging die ze vormen voor de demokratische rechtsorde. Er is een heel hoofdstuk aan gewijd, maar “[d]e dreiging die uitgaat van extreemrechts in Nederland is nagenoeg verdwenen.” vat ‘t wel zo’n beetje samen. In het hoofdstuk wordt wel een aantal keren verwezen naar ontwikkelingen in de samenleving. Ik vind de volgende alinea wel veelzeggend (daarom hier integraal):
“Tot slot moet de inschatting van de dreiging van extreemrechts worden gezien als een reflectie van de specifieke tijd en context waarin deze zich voordoet. In het verleden werd de dreiging van extreemrechts vooral ingeschat op basis van de schade die deze kon aanrichten aan de interetnische verhoudingen in het land, de maatschappelijke spanningen die deze op scherp kon zetten en de mogelijke aantasting van het vertrouwen in het functioneren van de democratische rechtsorde. In het huidige tijdsbeeld gaat de aandacht primair uit naar de potentiële dreiging voor de democratische rechtsorde daar waar antidemocratische doelen worden nagestreefd en ondemocratische middelen kunnen worden ingezet. Voor de AIVD heeft het onderzoek naar rechts-extremisme dan ook prioriteit boven dat naar extreemrechts.”
Je zou haast zeggen dat voor de AIVD bepaalde dreigingen die ze vroeger het belangrijkst vond om in de gaten te houden, nu maar even niet meer van belang zijn; net die dreigingen die dan weer wel van de PVv uitgaan. Is de dienst bang haar vingers te branden?
Dan sluit dit hoofdstuk nog met een kader waarin “gerelateerde dreiging die voortkomt uit de activiteiten van linksextremistische opponenten van extreemrechts en rechts-extremisme” wordt besproken, met name AFA (Anti-Fascistische Aktie) en KAFKA (Kollektief Anti-Fascistisch en Kapitalistisch Archief). De inhoud van dit kader komt erop neer dat ook deze “links-extremistische” groepen een gevaar vormen voor de demokratische rechtsorde en dat “[v]anuit extreemrechts en rechts-extremistische kring [er] doorgaans nauwelijks op dergelijke acties [wordt] gereageerd.”
Beeldvorming
Daarna komen er nog wat slothoofdstukjes, waarin de konklusie vooral is dat ‘t allemaal niet zoveel voorstelt, dat waar ‘t wel iets voorstelt ‘t vooral gaat om verstoring van de openbare orde (en dus geen AIVD-taak) en dat de beeldvorming ze veel groter maakt dan ze zijn. Wie is verantwoordelijk voor die beeldvorming?
“De links-extremistische opponenten AFA en KAFKA hebben een rol in het ontstaan van de beeldvorming rondom extreemrechts en rechts-extremisme. Ze ontlenen hun bestaansrecht aan de dreiging die hiervan kan uitgaan en cultiveren het beeld dat deze groot is en groeit.”
Konklusie van de veiligheidsdienst van de Tegenwoordige Staat van Erik
Eerlijk gezegd lijken me die inschattingen van de AIVD over al die splintergroepjes (inklusief AFA en KAFKA) en hun gevaar wel redelijk, maar, zoals ik al heb aangegeven, roept dit rapport bij mij wel de vraag op -veel meer nog dan voordat ik dit rapport gelezen had- waarom de PVv niet als extreemrechts wordt gezien.
Oh ja...
Mocht je nieuwsgierig zijn naar het rapport, het is heel toegankelijk geschreven en het is (inklusief titelblad en inhoudsopgave) slechts 15 pagina’s lang.
* Uiteraard valt het de Tegenwoordige Staat van Erik erg tegen tegen dat een organisatie als Voorpost die haar vaderlandse geschiedenis (de hare, niet de mijne, de vaderlandse geschiedenis van de Tegenwoordige Staat van Erik is nog jong, en voor de onafhankelijkheid was de Toenmalige Staat van Erik onderdeel van Nederland, niet van de Nederlanden -staatkundig dan, geografisch gezien zou je daarover kunnen twisten)... dat een organisatie als Voorpost dus, die haar vaderlandse geschiedenis toch zou moeten kennen, meegaat in de heersende mode om heel nederlandstalig België tot Vlaanderen te benoemen (maar het kan zijn dat de fout ligt bij de vertaalslag van Voorpost-denkbeelden naar het AIVD-rapport; geen zin om me meer met Voorpost bezig te houden dan strikt noodzakelijk).
En dat terwijl het Verkavelingsvlaams, dat toch min of meer de belgische norm lijkt te worden, voornamelijk brabants gekleurd is. Gezelle was hier al bang voor.
Een eerdere versie van deze 'recensie' is door de veiligheidsdienst van de Tegenwoordige Staat van Erik geplaatst op GeenCommentaar.
In het rapport wordt onderscheid gemaakt tussen extreemrechts en rechtsextremisme. De AIVD konkludeert dat het beeld van de dreiging die van beide uitgaat veel groter is dan strookt met de werkelijkheid. In dit stukje zal ik een paar zaken benoemen die mij zijn opgevallen.
Om te beginnen: over wie gaat het? En, daarmee samenhangend, over wie niet?
Nadat er definities worden gegeven van de begrippen ‘extreem’ en ‘extremisme’ worden die definities toegespitst op beide fenomenen ter rechterzijde. 'Extreem' en 'extremisme' worden als volgt omschreven:
“Personen, groepen of organisaties zijn extreem wanneer zij zich manifesteren tot op de grens van de wettelijke kaders van de democratische rechtsorde, maar daar nog binnen blijven.”
“Er is sprake van extremisme wanneer het uiterste wordt nagestreefd of aanvaardbaar wordt geacht en daarbij de kaders van de democratische rechtsorde worden overschreden. Beperkingen die de wet en/of de democratische rechtsorde opleggen, worden als niet-bindend beschouwd en bewust gepasseerd. Voorbeelden zijn het toejuichen of zelf toepassen van geweld en het systematisch zaaien van haat.”
Naast deze definities staat een stukje tekst dat ofwel alleen op extremisme slaat of ook gelezen kan worden als slaand op beide begrippen. Hieruit twee zinnen die ik interessant vind:
-”Een ander doel kan bijvoorbeeld zijn een politiek bestel waarin voor sommige (groepen) burgers grondrechten worden gewaarborgd en voor andere niet.”
-”Andere voorbeelden zijn het heimelijk aansturen op gewelddadige uitbarstingen tussen (bevolkings-) groepen…”
Ik zou hierbij al wel aan de PVv kunnen denken, of ga ik dan te ver?
Een paar zinnetjes daarvoor staat ook nog:”Een voorbeeld van een antidemocratisch doel is het nastreven van een autoritair regime waarin geen vrijheid van meningsuiting of religie bestaat.” Nou valt dat autoritaire wel mee tot nog toe (hoewel dat intern anders is), maar de vrijheid van religie is toch een openlijk doelwit van de PVv.
Ten eerste worden als extreemrechts alle bewegingen beschouwd die voortkomen uit Centrumdemocraten en aanverwante partijen -die identifikatie wordt ongeveer zo cru geponeerd als ik hier nu doe. Gekonstateerd wordt dat deze vorm van extreemrechts zo goed als geheel verdwenen is. In een tussenzinnetje wordt over deze groeperingen opgemerkt:”Kenmerkend zijn een xenofoob of nationalistisch gedachtegoed en de inzet van democratische middelen.”
Verder worden als extreemrechts getipeerd Voorpost en “de Lonsdale-jeugd- en subcultuur, die inmiddels nagenoeg verdwenen is”. De laatste wordt “ongeorganiseerd rechts” genoemd. Over Voorpost wordt opgemerkt:”Voorpost streeft onder meer naar de hereniging van Nederland en Vlaanderen[*]. Daarnaast strijdt Voorpost voor dierenrechten en tegen het drugsbeleid en pedofilie, de veramerikanisering van de cultuur en de verengelsing van de Nederlandse taal. Voorpost heeft geen antidemocratische doelen en zet geen ondemocratische middelen in.” Dat laatste maakt dat ze volgens de AIVD-indeling extreemrechts is en niet rechts-extremistisch.
Ik neem maar even aan dat niet alle door de AIVD bij Voorpost genoemde standpunten meteen onder extreemrechts vallen, anders zou de PvdD toch ook nauwlettend in de gaten moeten worden gehouden (wat misschien wel gebeurt, maar vast niet als extreemrechtse organisatie), en ik denk dat lang niet alle dierenrechtenaktivisten zichzelf als erg rechts zien (zelfs niet alle extremisten onder hen) en ook drugsbeleid en pedofilie worden door heel veel redelijke mensen bekritiseerd. Daarom houd ik ‘t maar op de nationalistische standpunten als reden voor de AIVD ze tot extreemrechts te rekenen.
Na de bespreking van de rechts-extremisten worden nog even de wereldbeelden van verschillende extreemrechtse en rechts-extremistische groepen besproken en daarin staat:”Onder extreemrechts lijkt islamisering als meest urgente probleem te worden gezien.”
In het hele rapport wordt de PVv niet genoemd, maar het tussenzinnetje bij de Centrum-beweging, de voorbeelden naast de definities, de 'veramerikanisering van de kultuur' bij Voorpost (als tegenhanger van de ‘islamisering’) en de aangehaalde opmerking over het wereldbeeld doen me zo sterk aan de PVv denken, dat ik me afvraag waarom de AIVD niet tenminste heeft aangegeven waarom ze de PVv niet tot extreemrechts rekenen.
Door alles zo verspreid en vaag op te schrijven, lijkt het er haast op alsof de AIVD haar best heeft gedaan met een grote kring om de PVv heen te lopen.
Over wie het gaat als het gaat over rechts-extremisten is het rapport een stuk helderder, de verschillende splinters worden duidelijk van elkaar onderscheiden en er wordt helder uiteengezet hoe groot de dreiging is die van ze uitgaat. Om niet het hele rapport te herhalen beperk ik me voor wat betreft de extremisten tot het volgende citaat uit de inleiding:”De beweging wordt gekenmerkt door een kleine achterban, onderlinge onenigheid en persoonlijke animositeit, ideologische verschillen van inzicht en organisatorische fragmentatie.” Wie echt geïnteresseerd is in hun denkbeelden leest het rapport maar.
Terzijde
Interessant is nog de opmerking waarmee het kopje ‘Wereldbeeld’ wordt afgesloten:”Opponenten aan links-extremistische zijde spelen in het extreemrechtse en rechtsextremistische wereldbeeld hooguit een secundaire rol. Vanuit extreemrechts en rechts-extremisme worden wel activiteiten ontplooid die gericht zijn op het verzamelen van informatie over links-extremistische opponenten (anti-antifa). Deze zijn echter, anders dan de links-extremistische activiteiten, gericht tegen ‘rechts’, van beperkte omvang en niveau.”
Dreiging?
Naast een inventarisatie van de verschillende bewegingen gaat het rapport ook over de dreiging die ze vormen voor de demokratische rechtsorde. Er is een heel hoofdstuk aan gewijd, maar “[d]e dreiging die uitgaat van extreemrechts in Nederland is nagenoeg verdwenen.” vat ‘t wel zo’n beetje samen. In het hoofdstuk wordt wel een aantal keren verwezen naar ontwikkelingen in de samenleving. Ik vind de volgende alinea wel veelzeggend (daarom hier integraal):
“Tot slot moet de inschatting van de dreiging van extreemrechts worden gezien als een reflectie van de specifieke tijd en context waarin deze zich voordoet. In het verleden werd de dreiging van extreemrechts vooral ingeschat op basis van de schade die deze kon aanrichten aan de interetnische verhoudingen in het land, de maatschappelijke spanningen die deze op scherp kon zetten en de mogelijke aantasting van het vertrouwen in het functioneren van de democratische rechtsorde. In het huidige tijdsbeeld gaat de aandacht primair uit naar de potentiële dreiging voor de democratische rechtsorde daar waar antidemocratische doelen worden nagestreefd en ondemocratische middelen kunnen worden ingezet. Voor de AIVD heeft het onderzoek naar rechts-extremisme dan ook prioriteit boven dat naar extreemrechts.”
Je zou haast zeggen dat voor de AIVD bepaalde dreigingen die ze vroeger het belangrijkst vond om in de gaten te houden, nu maar even niet meer van belang zijn; net die dreigingen die dan weer wel van de PVv uitgaan. Is de dienst bang haar vingers te branden?
Dan sluit dit hoofdstuk nog met een kader waarin “gerelateerde dreiging die voortkomt uit de activiteiten van linksextremistische opponenten van extreemrechts en rechts-extremisme” wordt besproken, met name AFA (Anti-Fascistische Aktie) en KAFKA (Kollektief Anti-Fascistisch en Kapitalistisch Archief). De inhoud van dit kader komt erop neer dat ook deze “links-extremistische” groepen een gevaar vormen voor de demokratische rechtsorde en dat “[v]anuit extreemrechts en rechts-extremistische kring [er] doorgaans nauwelijks op dergelijke acties [wordt] gereageerd.”
Beeldvorming
Daarna komen er nog wat slothoofdstukjes, waarin de konklusie vooral is dat ‘t allemaal niet zoveel voorstelt, dat waar ‘t wel iets voorstelt ‘t vooral gaat om verstoring van de openbare orde (en dus geen AIVD-taak) en dat de beeldvorming ze veel groter maakt dan ze zijn. Wie is verantwoordelijk voor die beeldvorming?
“De links-extremistische opponenten AFA en KAFKA hebben een rol in het ontstaan van de beeldvorming rondom extreemrechts en rechts-extremisme. Ze ontlenen hun bestaansrecht aan de dreiging die hiervan kan uitgaan en cultiveren het beeld dat deze groot is en groeit.”
Konklusie van de veiligheidsdienst van de Tegenwoordige Staat van Erik
Eerlijk gezegd lijken me die inschattingen van de AIVD over al die splintergroepjes (inklusief AFA en KAFKA) en hun gevaar wel redelijk, maar, zoals ik al heb aangegeven, roept dit rapport bij mij wel de vraag op -veel meer nog dan voordat ik dit rapport gelezen had- waarom de PVv niet als extreemrechts wordt gezien.
Oh ja...
Mocht je nieuwsgierig zijn naar het rapport, het is heel toegankelijk geschreven en het is (inklusief titelblad en inhoudsopgave) slechts 15 pagina’s lang.
* Uiteraard valt het de Tegenwoordige Staat van Erik erg tegen tegen dat een organisatie als Voorpost die haar vaderlandse geschiedenis (de hare, niet de mijne, de vaderlandse geschiedenis van de Tegenwoordige Staat van Erik is nog jong, en voor de onafhankelijkheid was de Toenmalige Staat van Erik onderdeel van Nederland, niet van de Nederlanden -staatkundig dan, geografisch gezien zou je daarover kunnen twisten)... dat een organisatie als Voorpost dus, die haar vaderlandse geschiedenis toch zou moeten kennen, meegaat in de heersende mode om heel nederlandstalig België tot Vlaanderen te benoemen (maar het kan zijn dat de fout ligt bij de vertaalslag van Voorpost-denkbeelden naar het AIVD-rapport; geen zin om me meer met Voorpost bezig te houden dan strikt noodzakelijk).
En dat terwijl het Verkavelingsvlaams, dat toch min of meer de belgische norm lijkt te worden, voornamelijk brabants gekleurd is. Gezelle was hier al bang voor.
Een eerdere versie van deze 'recensie' is door de veiligheidsdienst van de Tegenwoordige Staat van Erik geplaatst op GeenCommentaar.
Abonneren op:
Posts (Atom)